Jak odpowiednio komunikować i angażować społeczeństwo w czasie pandemii? Jak manipulować informacjami, tworząc poczucie zagrożenia i jak budować popyt na szczepionki? W styczniu 2019 r na te pytania odpowiadał Marc Van Ranst, belgijski komisarz ds. grypy (w latach 2006-2009), podczas wykładu wygłoszonego na konferencji Europejskiej Naukowej Grupy Roboczej ds. Grypy (ESWI – European Scientific Working Group on Influenza) w Chatham House, wydarzenie pod nazwą „Spotkanie interesariuszy grypy pandemicznej - 22 stycznia 2019 r. (Pandemic Influenza Stakeholders meeting – 22 January 2019). Konferencja dotyczyła przygotowań na pandemię grypy.
ESWI to organizacja której partnerami są m.in. EMA, WHO, ale także Vaccines Europe i Ready2Respond – organizacje w skład których wchodzą największe firmy farmaceutyczne (jak Pfizer - https://ready2respond.org/our-partners/, https://www.vaccineseurope.eu/); fundusze ESWI także pochodzą od firm z branży farmaceutycznej - https://eswi.org/site/eswi/financial-supporters. Chatham House (nazwa oficjalna: Royal Institute of International Affairs, Królewski Instytut Spraw Międzynarodowych) to najważniejszy brytyjski i jeden z ważniejszych na świecie think tanków zajmujących się badaniem stosunków międzynarodowych.
Pandemia świńskiej grypy – H1N1 była pierwszą próbą stworzenia globalnego zagrożenia w celu zwiększenia popytu na szczepionki. Niestety dla przemysłu farmaceutycznego (a szczęśliwie dla budżetów państw i bezpieczeństwa ich obywateli), została ona zastopowana przez Wolfganga Wodarga, ówczesnego szefa resortu zdrowia w Radzie Europy, który w styczniu 2010r oskarżył twórców leków na grypę o wpływanie na decyzję Światowej Organizacji Zdrowia o ogłoszeniu stanu pandemii. Wodarg dowiódł, że wybuch świńskiej grypy był "fałszywą pandemią" napędzaną przez firmy farmaceutyczne, po to aby mogły zarobić miliardy funtów na ogólnoświatowym strachu. Doprowadziło to do tego, że firmy farmaceutyczne zapewniły sobie ogromne zyski, podczas gdy kraje, jak Wielka Brytania, roztrwoniły swoje skromne budżety na ochronę zdrowia, a miliony osób zostały zaszczepione przeciwko stosunkowo łagodnej chorobie. Mechanizm był prosty: rządy przypieczętowały umowy z producentami szczepionek, w których zabezpieczają finansowo zamówienia z góry i biorą na siebie całą odpowiedzialność prawną. W ten sposób producenci szczepionek są pewni ogromnych zysków bez ponoszenia jakiegokolwiek ryzyka finansowego - po prostu czekają, aż WHO ogłosi "pandemię" co aktywuje zawarte kontrakty. Wodarg twierdził również, że aby forsować swoje interesy w przyszłości, wiodące firmy farmaceutyczne umieściły „swoich ludzi” w trybikach WHO i innych wpływowych organizacjach.
Marc Van Ranst - belgijski wirusolog (The Crisis Manager jak się sam przedstawia) ma szerokie powiązania z branżą farmaceutyczną (wykładał lub doradzał GSK, Sanofi-Pasteur, Merck, J&J, Abbott, Biocartis). Zarządzał kryzysem w Belgi - nazywany był komisarzem ds. grypy. Występując przed gronem ludzi z branży (WHO, firmy farmaceutyczne, media) Belg podaje gotowy przepis na Pandemię. Wykład, czy może raczej prezentacja dotycząca marketingu pandemicznego, prowadzony przez Van Ransta pokazuje jak skutecznie sprzedać Fałszywą Pandemię jako realne zagrożenie, wyjaśnia jak manipulować ludźmi, prasą, politykami, i zwykłymi ludźmi, tak żeby w strachu robili to, co od nich wymagano czyli żeby szczepili się. Wyjaśnia, jak budować popyt na szczepionki podając przykłady z okresu pandemii świńskiej grypy z 2009 w sposób trywialny i zabawny, co wywołuje śmiech publiczności, wśród której są przedstawiciele WHO, EMA, ŚFW oraz branży farmaceutycznej.
Jak wygląda Van Ransta przepis na pandemię? Od momentu kiedy WHO oznajmia w kwietniu 2009 stan pandemii, od pierwszego dnia „kryzysu” najważniejszy jest jednolity przekaz medialny – w komunikacji z mediami, zwykłymi ludźmi, stowarzyszeniami należy stosować zasadę – One Voice One Message (jednym głosem - jedno przesłanie). Istotne jest, żeby być obecnym wszędzie i często, w różnych mediach, należy dbać o to, żeby nie opadło zainteresowanie tematem. W początkowej fazie przedstawiciele mediów musza wiedzieć, że jest się dla nich dostępnym przez cały czas – i jeśli mają jakiekolwiek pytania mogą dzwonić o dowolnej porze. Taki układ powoduje, że media nie szukają innych kanałów informacji wiedząc, że mogą liczyć na te z pewnego źródła.
Kolejnym etapem jest ogłoszenie, że kraj jest przygotowany na pandemię (co jest oczywiście stwierdzeniem na wyrost). Jako, że pandemia to byt medialny, powinno się wymyślić chwytliwą dla niej nazwę. W 2009 roku te proponowane przez WHO, czy CDC były mało chwytliwe więc Belg, narażając się na kłopoty ze strony ambasady meksykańskiej, nazwał pandemię grypą meksykańską, gdyż pierwsze jej przypadki zanotowano w Meksyku. Łącznie zdiagnozowano tam 600 przypadków co jest trochę mało jak na globalną pandemię, ale dzięki Neilowi Fergusonowi z Imperial College i jego matematycznemu modelowaniu udało się przekonać opinię publiczną, że najgorszy, ale prawdopodobny scenariusz doprowadzi do 65 tys. zgonów Brytyjczyków (ostatecznie na świńską grypa zmarło w Wielkiej Brytanii 457 osób). Nazwa chwyciła - Meksykańska Grypa była na drugim miejscu najczęściej wyszukiwanych słów w Belgii w 2009 roku.
Te pierwsze tygodnie są ważne, ale w miarę łatwe do zaplanowania i przeprowadzenia, bo nie ma konkurencji ani opozycji – można zalewać rynek informacjami na temat grypy, wirusa, śmiertelności, warto być obecnym we wszystkich możliwych programach, otwierać się na media społecznościowe (które w 2009 roku raczkowały, Van Ranst uważa, że w 2019 cała komunikacja poszłaby przez FB, TT, YT – choć nieco się tego obawia bo media społecznościowe mogą sprawdzać i kontrować – jak teraz wiemy, z tym dano sobie radę).
W kolejnym kroku należy zacząć budować poczucie strachu. Belgia – mały kraj – z pewnością też będzie miał przypadki grypy, co nieuchronnie doprowadzi do zgonów. Dzienną liczba zgonów na poziomie 7 jest niczym niespotykanym, tyle osób umiera na grypę każdego roku, ale jeśli zaczniemy tym epatować w mediach, podawać na okrągło, że z powodu wirusa zmarło dziś aż 7 osób, ludzie będą przestraszeni i zszokowani ta liczbą.
Pierwszy zgon musi się stać ogólnonarodową informacją – van Ranst twierdzi, że warto pojawić się na kilku pierwszych pogrzebach, co powinny odnotować media, to pokazuje ludzką twarz urzędnika odpowiedzialnego za walkę z pandemią. Budując poczucie strachu, jednocześnie tworzymy przekonanie, że działania rządu są właściwe i profesjonalne. Strach musi być stopniowany – początkowo informacje podawane jak mantra brzmią: ”na razie nie ma powodu do niepokoju, ta infekcja przypomina zwykłą grypę, ale oczywiście powinniśmy być przygotowani na najgorszy scenariusz. Na razie nie zamykamy szkół, skupiamy się na promocji higieny oraz szczepieniach grup najwyższego ryzyka”. Na początku można oferować jakieś leki przeciwwirusowe, żeby opóźnić wybuch epidemii. Ale po wakacjach trzeba podsycać popyt na szczepienia. Można to robić np. przez podanie informacją, że szczepionek nie wystarczy dla wszystkich, trzeba więc zbudować plan i kolejność szczepień (na początku dzieci, osoby stare i schorowane, potem reszta). Warto pokazać i napiętnować przykład szczepień poza kolejnością (w Belgii była drużyna piłkarska – w 2020 w Polsce za przykład posłużył casus Pani Jandy i reszta celebrytów).
Następnym krokiem jest walka z antyszczepionkowcami – pokazywanie ich jako siewców fake newsów, choć jak Van Ranst mówi, nie ma co się nimi zbytnio przejmować, bo w przypadku grypy, jeśli ich zastrzeżenia maja podstawy to i tak krytyka przychodzi już po kryzysie – a szczepionki już się sprzedały.
Marc van Ranst dowodzi także, że ten model sprzedażowy jest powtarzalny – można stworzyć cykl - przy kolejnej fali zachorowań wystarczy powiedzieć: “Nie jesteśmy gotowi na kolejna pandemię…”
20 marca 2020 wirusolog z Uniwersytetu w Leuven, Marc Van Ranst, powiedział VRT News, że spodziewa się, iż epidemia koronawirusa SARS-CoV-2 potrwa około 10 tygodni. Profesor Van Ranst opierał swoje twierdzenie na tym, co widział w Chinach. Ostrzegł również, że w najbliższych dniach liczba zakażeń znacznie wzrośnie…
Źródła:
Całość wystąpienia:
Skrót wykładu:
https://eswi.org/site/eswi/financial-supporters
https://web.archive.org/web/20211207081832/https://eswi.org/home/about-eswi/resources/
http://www.assembly.coe.int/CommitteeDocs/2010/20100126_Statement%20Wodarg.pdf
http://www.assembly.coe.int/CommitteeDocs/2010/20100126_Statement%20Wodarg.pdf
https://www.vrt.be/vrtnws/en/2020/03/20/virologist-marc-van-ranst-this-epidemic-will-last-around-10-week/