Klauzula Trzaskowskiego

Analiza dokumentów unijnych nie wskazuje na istnienie jakiejkolwiek klauzuli, że w przypadku presji migracyjnej ze strony Ukrainy, Polska nie będzie objęta przepisami dotyczącymi relokacji.

Podczas debaty prezydenckiej Super Expressu Sławomir Mentzen spytał Rafała Trzaskowskiego o powód zmiany zdania w sprawie nielegalnych imigrantów:

Mentzen: "Mówił pan, że będziemy musieli przyjmować nielegalnych migrantów, że przyjęcie nielegalnych migrantów to jest nasza polisa ubezpieczeniowa, a w trakcie obecnej kampanii próbuje nas pan przekonać, że to jest wcale nieprawda, że będzie pan prowadził politykę, która nie wpuszcza do Polski nielegalnych migrantów. Dlaczego przez całą kampanię okłamuje pan w tej sprawie Polaków?".

W odpowiedzi Trzaskowski odpowiedział: "Świat się zmienił i mamy w tej chwili wojnę na naszej wschodniej granicy, wojnę hybrydową, dlatego, że to Putin i Łukaszenka przywożą na te granice migrantów. W tamtych czasach ja wpisałem jasno w dokumenty unijne, o czym pewnie pan nie wie, bo słabo się pan zna na Unii Europejskiej, że jeżeli będzie presja migracyjna ze strony Ukrainy i jeżeli pomożemy Ukraińcom, bo w 2014 roku też to nam groziło, to wtedy nie przyjmiemy nikogo do Polski.”

Pomijając fakt, że wojnę na naszej wschodniej granicy mamy od lutego 2022, to o jakiej klauzuli mówi Trzaskowski? Takie same słowa padły w wywiadzie dla Rzeczpospolitej z kwietnia 2025, gdzie Trzaskowski powiedział: „Jako minister spraw europejskich wpisałem jasną klauzulę do unijnych dokumentów, mówiącą o tym, że jeżeli Polska będzie podlegała presji migracyjnej z Ukrainy, to nie powinny Polski objąć żadne przepisy dotyczące relokacji”. Dodał także, że „Gdyby imigranci przekraczali granicę Niemiec z Polską, zapewniam, że zostanie zamknięta” - https://www.rp.pl/polityka/art42048701-rafal-trzaskowski-nie-wyklucza-zamkniecia-granicy-z-niemcami-mysmy-swoje-zrobili.

Rafał Trzaskowski pełnił funkcję ministra spraw europejskich w latach 2014–2015, w okresie, gdy Unia Europejska zmagała się z kryzysem migracyjnym, który osiągnął szczyt w 2015 r. W tym czasie Polska, jako kraj graniczący z Ukrainą, już przyjmowała uchodźców z tego kraju z powodu konfliktu na wschodzie Ukrainy, który rozpoczął się w 2014 r. Jednocześnie UE prowadziła negocjacje nad reformą wspólnego systemu azylowego, w tym mechanizmami relokacji uchodźców z krajów frontowych, takich jak Grecja i Włochy, do innych państw członkowskich.

Analiza dokumentów unijnych wspomnianych przez Rafała Trzaskowskiego nie wskazuje na istnienie jakiejkolwiek klauzuli, że w przypadku presji migracyjnej ze strony Ukrainy Polska nie będzie objęta przepisami dotyczącymi relokacji.

Wdrożony 1 stycznia 2014 r. Regulamin Dublin III (UE) nr 604/2013), określa, który kraj UE jest odpowiedzialny za rozpatrzenie wniosku o azyl, opierając się na hierarchii kryteriów, takich jak jedność rodzin, posiadanie dokumentów pobytowych lub wiz, nieregularny wjazd lub pobyt, oraz wjazd bez wizy. Zawiera klauzulę suwerenności (art. 17), która pozwala krajom członkowskim na przejęcie odpowiedzialności za wniosek o azyl, nawet jeśli nie są krajem odpowiedzialnym według kryteriów regulaminu. Jednak nie ma w tekście jawnej klauzuli dotyczącej wyłączenia Polski z relokacji w przypadku presji migracyjnej z Ukrainy.

Podpisana w 2014 r., wchodząca w życie w 2017 r., Umowa Stowarzyszeniowa UE-Ukraina zawiera postanowienia dotyczące współpracy w zakresie migracji, w tym walki z nielegalną migracją i ochrony praw pracowników (Association agreement with Ukraine - EUR-Lex). Artykuł 9 wspomnianego dokumentu dotyczy dialogu politycznego i współpracy w dziedzinie wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, w tym migracji. Jednak nie ma w nim klauzuli dotyczącej wyłączenia Polski z relokacji w przypadku presji migracyjnej z Ukrainy.

Nie ulega wątpliwości, że w latach 2020–2023 Rafał Trzaskowski był zwolennikiem polityki migracyjnej UE, szczególnie paktu migracyjnego. W wywiadzie dla Igora Janke z RMF z września 2010), stwierdził, że decyzja o pakcie jest "nieodwracalna" i że zaangażowanie Polski w ten plan jest jak "wykupienie pewnej polisy ubezpieczeniowej na wypadek, gdyby coś się pogorszyło". Sugerował, że Polska powinna być gotowa na większe obciążenia - https://www.rmf24.pl/tylko-w-rmf24/wywiady/kontrwywiad/news-trzaskowski-przyjecie-uchodzcow-to-polska-polisa-ubezpieczen,nId,1882919.

8 października 2015 w rozmowie w RMF, Igor Janke spytał Trzaskowskiego: "Panie Ministrze kiedy pierwszy uchodźca z Bliskiego Wschodu przekroczy granicę Polski?"

Trzaskowski: "To zależy kiedy powstaną te centra weryfikacyjne, można powiedzieć tylko tyle, że jest 1000 osób które będzie przesiedlanych z obozów w Libanie i oni mogą być przesiedleni już na początku roku. Natomiast jeżeli chodzi o ten program relokacji, no to muszą powstać centra weryfikacyjne one mają powstać do końca listopada, i jak powstaną, i uda się tych ludzi potwierdzić, ich tożsamość, sprawdzić pod kątem bezpieczeństwa i to się wszystko uda zrobić no to wtedy w przeciągu kilku miesięcy będą mogli do Polski trafić."

Janke: "Ile jest prawdy w tym że środki z Unii na tych ludzi dostaniemy dopiero wtedy kiedy oni spędzą kilka lat w Polsce?" Trzaskowski: "Bzdura, dostaniemy połowę pieniędzy z góry a drugą połowę dostaniemy po tym jak już poniesiemy te koszty, zostaną one nam zwrócone przeciągu paru miesięcy, może roku" - https://www.rmf24.pl/tylko-w-rmf24/wywiady/kontrwywiad/news-decyzja-ws-uchodzcow-jest-nieodwracalna-gdyby-rzad-pis-chcia,nId,1900581.

Od października 2024 roku jego stanowisko zaczęło się zmieniać. Trzaskowski powiedział, że Polska nie powinna przyjmować więcej migrantów, ponieważ już przyjmuje około 2 milionów uchodźców z Ukrainy. Podkreśla, że UE powinna zrekompensować Polsce wysiłki, zwłaszcza jeśli nałożone zostaną kary za odmowę przyjmowania dodatkowych migrantów. W 2025 roku, podczas kampanii prezydenckiej, Trzaskowski przyjął jeszcze twardsze stanowisko. W artykule dla Rzeczpospolitej stwierdził: "Na pewno nie będziemy przyjmowali żadnych uchodźców. Żadnych uchodźców, ani ze wschodu, ani z zachodu".