Czy Szef WHO złamie prawo międzynarodowe?

Światowa Organizacja Zdrowia nie ma prawa przyjąć negocjowanych poprawek do Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych (IHR 2005) na najbliższym Światowym Zgromadzeniu Zdrowia.

Niezwykle istotny głos w kwestii bezprawnych działań ze strony Dyrektora Generalnego WHO - list otwarty szefowej Agencji Globalnej Odpowiedzialności Zdrowotnej Dr Silvii Behrendt do Dyrektora Generalnego Światowej Organizacji Zdrowia Tedrosa Adhanoma Ghebreyesusa dotyczący naruszenia obowiązku proceduralnego w procesie nowelizacji Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych (2005) przez WGIHR (Grupę roboczą ds. zmian w międzynarodowych przepisach zdrowotnych).

Przypomnijmy - zgodnie z własnymi przepisami zawartymi w IHR (2005), WHO nie ma prawa przyjąć negocjowanych poprawek do Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych na najbliższym Światowym Zgromadzeniu Zdrowia. Zabrania tego artykuł 55 IHR, który dotyczy możliwości zgłaszania i przyjmowania zmian i poprawek w Międzynarodowych Przepisach Zdrowotnych (IHR 2005). Punkt pierwszy artykułu mówi, że „poprawki do niniejszych Przepisów mogą być proponowane przez każde Państwo-Stronę lub Dyrektora Generalnego. Takie propozycje poprawek są przekazywane do rozpatrzenia Zgromadzeniu Zdrowia. Punkt drugi precyzuje sposób zgłaszania poprawek: „Tekst wszelkich propozycji zmian jest przekazywany do wiadomości wszystkich Państw, będących Stronami co najmniej na cztery miesiące przed Zgromadzeniem Zdrowia, podczas którego propozycje te mają być rozpatrywane”. 77. Światowe Zgromadzenie Zdrowia, na którym planuje się przyjąć proponowane poprawki odbędzie się w Genewie w dniach 27 maja do 1 czerwca 2024 roku. Czteromiesięczny termin na złożenie poprawek minął 27 stycznia 2024 r.

Dr Silvia Behrendt jest założycielką Agencji Globalnej Odpowiedzialności Zdrowotnej, zajmującej się kwestiami odpowiedzialności i przejrzystości decyzji dotyczących zdrowia (https://www.ghr.agency/). Wcześniej była konsultantem WHO w zakresie Międzynarodowych Praw Zdrowotnych (IHR) i obroniła doktorat na temat władzy wykonawczej WHO w sytuacji zagrożenia zdrowia publicznego o zasięgu międzynarodowym.

Według Pani Behrendt, po tym, jak WGIHR nie dotrzymała styczniowego terminu opublikowania proponowanych poprawek do IHR, nie jest już prawnie możliwe, aby poprawki te zostały poddane pod głosowanie przez Światowe Zgromadzenie Zdrowia w maju 2024 r.: "Takie działanie stanowiłoby umyślne naruszenie art. 55 ust. 2 IHR i może pociągać za sobą odpowiedzialność instytucjonalną i indywidualną". Gdyby WHO przystąpiła do głosowania, popełniłaby międzynarodowy czyn bezprawny zgodnie z projektem artykułów ONZ dotyczących odpowiedzialności organizacji międzynarodowych. W takiej sytuacji wyżsi urzędnicy WHO "mogliby i powinni zostać pociągnięci do odpowiedzialności" za naruszenie art. 55 ust. 2 IHR. Także Pan Tedros, jako dyrektor generalny WHO, byłby winny naruszenia swoich "ogólnych obowiązków jako Dyrektora Generalnego WHO w celu zapewnienia, że Organizacja i jej Sekretariat działają zgodnie z zasadami prawa międzynarodowego". W związku z tym WHO musi odroczyć głosowanie nad poprawkami do IHR.  Każde głosowanie będzie nie tylko niezgodne z prawem, ale także moralnie bezprawne, ponieważ WGIHR nadal odrzuca wezwania do przejrzystości, podczas gdy Dr Tedros wprowadza opinię publiczna w błąd sugerując, że wszystkie istotne dokumenty zostały opublikowane na stronie internetowej WHO.

IHR to dokument o wyjątkowym charakterze prawnym. Ten wiążący instrument prawny został zarejestrowany w Sekretariacie ONZ zgodnie z art. 102 Karty Narodów Zjednoczonych w kategorii traktatów wielostronnych. W związku z tym nie ma wątpliwości co do jego charakteru jako traktatu międzynarodowego prawa publicznego wiążącego Państwa-Strony. Ogólna zasada wykładni traktatów określona w art. 31 Konwencji Wiedeńskiej o Prawie Traktatów wymaga, aby art. 55 ust. 2 IHR był „interpretowany w dobrej wierze zgodnie ze zwykłym znaczeniem, jakie należy nadać jego postanowieniom w ich kontekście oraz w świetle przedmiotu i celu IHR. 55 ust. 2 IHR w ich kontekście oraz w świetle przedmiotu i celu IHR. Oznacza to, że nie ma możliwości zastosowania wyjątku w obecnej sytuacji. Art. 55 ust. 2 stanowi lex specialis w stosunku do ogólnej zasady zapisanej w art. 40 ust. 2 Konwencji Wiedeńskiej o Prawie Traktatów.

Co więcej, sama WGIHR jest świadoma naruszenia art. 55 ust. 2 IHR, co wyraźnie wskazał główny specjalista ds. prawnych WHO, dr Steven Solomon podczas publicznej transmisji internetowej z 2 października 2023 r. (dostępna tutaj), kiedy formułował opinię prawną, zgodnie z którą Art. 55 ust. 2 IHR może zostać wyłączony przez status WGIHR jako podkomisji WHA. Opinia ta jednak jest prawnie nieważna, ponieważ „IHR są częścią corpus iuris WHO, które nie mogą być zmieniane według uznania i wygody nowo utworzonej podkomisji Zgromadzenia, chyba że narusza to zasadę praworządności”.

W Polsce, wiele stowarzyszeń i osób prywatnych wystosowało do Ministerstwa Zdrowia zapytanie o w trybie dostępu do informacji publicznej, czy MZ dysponuje pakietem proponowanych zmian dostarczonym w terminie zgodnie z art. 55. W udzielonej odpowiedzi Zastępca Dyrektora Departamentu Współpracy Międzynarodowej Pani Ewa Nowacka odpowiada niezmiennie, że „Polska otrzymała propozycje ponad 300 poprawek do Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych(2005). Zostały one przekazane przez Sekretariat Światowej Organizacji Zdrowia w październiku 2022 r., czyli–na chwilę obecną – 17 miesięcy temu. Ponadto, zgodnie z decyzją podjętą na pierwszym spotkaniu Grupy Roboczej ds. poprawek do Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych (2005) (dalej: WGIHR) w listopadzie 2022 r., są one również powszechnie dostępne na oficjalnej stronie WGIHR.” 

Jednak jak wynika z okresowych sprawozdań z kolejnych posiedzeń Grupy Roboczej ds. Zmian w Międzynarodowych Przepisach Zdrowotnych (2005), jeszcze w lutym pracowano nad zmianami w proponowanych przepisach: „Grupa redakcyjna podkreśliła potrzebę kontynuowania prac nad projektami tekstów wszystkich artykułów i załączników z proponowanymi zmianami, tak aby można było sfinalizować i uzgodnić ogólny pakiet zmian. Propozycje tekstowe Biura dotyczące artykułów i załączników, które zostały udostępnione podczas posiedzenia, pozostaną otwarte na dalsze pisemne opinie Państw-Stron do końca dnia (czasu środkowoeuropejskiego) w piątek 23 lutego 2024 r.”

Każda wersja propozycji przedstawiona do procedowania na 77. sesji WHA, która będzie się różnić od dokumentu przywołanego przez Panią Nowacką, będzie stanowiła naruszenie obwiązującego prawa międzynarodowego.

---

Treść listu:

Dotyczy:

List otwarty w sprawie naruszenia obowiązku proceduralnego w procesie nowelizacji Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych (IHR 2005) przez WGIHR.

Salzburg, 6 marca 2024 r.

Szanowny Panie Doktorze Tedros,

nasza Agencja, której celem są kwestie przejrzystości instytucjonalnej i odpowiedzialności w globalnym zdrowiu, jest bardzo zaniepokojona zamiarem "Grupy Roboczej ds. Poprawek do Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych" (WGIHR), aby przedłożyć projekt rezolucji w sprawie ostatecznego pakietu poprawek do Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych (IHR 2005) dopiero na samym początku 77 Światowego Zgromadzenia Zdrowia (WHA).

Aby wszelkie procedury zmiany w Międzynarodowych Przepisach Zdrowotnych (IHR 2005) były zgodne z prawem, muszą być przeprowadzane zgodnie z wymogami prawnymi określonymi w samych IHR jako obowiązującym systemie lex specialis. Odpowiedni art. 55 ust. 2 Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych brzmi następująco: "Tekst każdej proponowanej poprawki zostanie przekazany wszystkim Państwom-Stronom przez Dyrektora Generalnego co najmniej cztery miesiące przed Zgromadzeniem Zdrowia, na którym zostanie ona zaproponowana do rozpatrzenia."

55 ust. 2 IHR wyraźnie wskazuje, że Państwa wiążącym prawnym obowiązkiem wynikającym z IHR jest przekazanie "wszelkich" poprawek do IHR wszystkim Państwom Stronom na cztery miesiące przed Zgromadzeniem. Obejmuje to ostateczną wersję poprawek zaproponowanych przez WGIHR.

Ogólna zasada wykładni traktatów określona w art. 31 Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów wymaga, aby art. 55 ust. 2 IHR był interpretowany w dobrej wierze zgodnie ze zwykłym znaczeniem, jakie należy nadać jego postanowieniom w ich kontekście oraz w świetle przedmiotu i celu art. 55 ust. 2 IHR. Oznacza to, że nie ma możliwości zastosowania wyjątku w obecnej sytuacji. Art. 55 ust. 2 stanowi lex specialis w stosunku do ogólnej zasady zapisanej w art. 40 ust. 2 Konwencji Wiedeńskiej o Prawie Traktatów. Zgodnie z wyraźną wolą i intencją projektodawców 55 ust. 2 IHR, Państwa-Strony muszą mieć co najmniej 4 miesiące na rozważenie każdej poprawki przed Zgromadzeniem. Pozwala to Państwom-Stronom na dogłębną refleksję nad poprawkami, w tym nad ich wewnętrznymi implikacjami prawnymi i instytucjonalnymi, a także zapobiega pośpiechowi Państw-Stron w negocjacjach i pośpiesznemu przyjęciu rezolucji. Jest to tym ważniejsze, że IHR ma wyjątkowy status. Jako instrument prawny, automatycznie wiąże on administrację WHO poprzez swój status rezolucji. Przyjęte poprawki wejdą również automatycznie w życie dla wszystkich Państw-Stron, które nie wycofają się w wymaganym terminie zgodnie z art. 59, 61 i 62 IHR. 59, 61 i 62 IHR oraz art. 22 Konstytucji WHO.

Należy tu przypomnieć o wyjątkowym charakterze prawnym IHR. Ten wiążący instrument prawny został zarejestrowany w Sekretariacie ONZ zgodnie z art. 102 Karty Narodów Zjednoczonych w kategorii traktatów wielostronnych w tomie U.N.T.S. nr 2509 (s. 79 – link https://treaties.un.org/Pages/showDetails.aspx?objid=08000002801d31cc&clang=_en) za pośrednictwem świadectwa rejestracji nr 56548 (link https://treaties.un.org/Pages/showDetails.aspx?objid=08000002801d31cc&clang=_en). W związku z tym nie ma wątpliwości co do jego charakteru jako traktatu międzynarodowego prawa publicznego wiążącego Państwa-Strony. W związku z tym zarówno Państwa-Strony, jak i Sekretariat WHO, składający się z Dyrektora Generalnego i WGIHR, jako pododdział Zgromadzenia Zdrowia, są prawnie zobowiązane do przestrzegania art. 55 ust. 2 IHR.

W odniesieniu do 77. Światowego Zgromadzenia Zdrowia, termin zgodnego z prawem przekazania proponowanych poprawek Państwom-Stronom IHR przez Dyrektora Generalnego zgodnie z art. 55 ust. 2 IHR upłynął 27 stycznia 2024 r. Termin ten upłynął bez jakiejkolwiek komunikacji ze strony Dyrektora Generalnego do Państw-Stron odnośnie pakietu poprawek opracowanych przez WGIHR. Jak dotąd Sekretariat nie przekazał Państwom Stronom ostatecznej wersji projektu poprawek.

Prowadzi to do sytuacji, która nie pozwala na zgodne z prawem przedstawienie projektu rezolucji w sprawie poprawek do IHR na 77. sesji WHA przez WGIHR.

Pomimo jednoznacznego prawnego zobowiązania WHO do przestrzegania 55 ust. 2 IHR, Sekretariat i WGIHR publicznie ogłosiły zamiar naruszenia spoczywających na nich międzynarodowych zobowiązań prawnych poprzez sfinalizowanie pakietu poprawek do ewentualnego przyjęcia na 77. WHA, o czym świadczy 7. posiedzenie WGIHR w dniach 5-9 lutego 2024 r., a także harmonogram ostatecznego 8. posiedzenia w dniach 22-26 kwietnia 2024 r.

Jeśli WGIHR i Sekretariat nie będą przestrzegać zasad prawnych procedury zmiany IHR, WHO popełni czyn bezprawny na skalę międzynarodową na mocy Projektu Artykułów o Odpowiedzialności Organizacji Międzynarodowych (https://legal.un.org/ilc/texts/instruments/english/draft_articles/9_11_2011.pdf). Chociaż artykuły te nie zostały jeszcze oficjalnie przyjęte przez państwa, istnieje wystarczający konsensus doktrynalny, w tym praktyka państwowa, międzynarodowe orzecznictwo i opinia naukowa, które kwalifikowałyby to bezprawne administrowanie procesem zmiany IHR jako bezprawny czyn WHO zgodnie z projektem artykułów, który pociąga za sobą odpowiedzialność instytucjonalną, w tym zaprzestanie, niepowtarzanie (projekt art. 30) i zadośćuczynienie (projekt art. 31) WHO. Każde ze 196 Państw-Stron może zostać pociągnięte do odpowiedzialności za to nadużycie.

Oprócz powołania się na instytucjonalną odpowiedzialność WHO za popełnienie umyślnie bezprawnego czynu poprzez przystąpienie do zaproponowania rezolucji w sprawie poprawek do IHR na 77. sesji WHA, można domagać się indywidualnej odpowiedzialności na mocy prawa międzynarodowego każdej osoby działającej w imieniu organizacji (projekt art. 66).

W związku z tym współprzewodniczący WGIHR, dr Abdullah Asiri z Arabii Saudyjskiej i dr Ashley Bloomfield z Nowej Zelandii, a także wiceprzewodniczący dr Sultani Matendechero z Kenii, Colin McIff ze Stanów Zjednoczonych Ameryki, ambasador François Rivasseau z Francji i ambasador Grata Endah Werdaningtyas z Indonezji mogą i powinni zostać pociągnięci do odpowiedzialności za naruszenie art. 55 ust. 2 IHR poprzez zamiar przedłożenia WHA ostatecznej wersji poprawek do IHR bez dotrzymania terminu 4-miesięcznego wymogu notyfikacji.

Publiczna transmisja internetowa z 2 października 2023 r. (dostępna tutaj) stanowi dowód na to, że WGIHR jest świadoma naruszenia art. 55 ust. 2 IHR, co wyraźnie wskazał główny specjalista ds. prawnych WHO, dr Steven Solomon. Jego opinia prawna, zgodnie z którą Art. 55 ust. 2 IHR może zostać wyłączony przez status WGIHR jako podkomisji WHA, jest prawnie nieważna, ponieważ IHR są częścią corpus iuris WHO, które nie mogą być zmieniane według uznania i wygody nowo utworzonej podkomisji Zgromadzenia, chyba że narusza to zasadę praworządności. Z dyskusji na siódmym posiedzeniu WGIHR wynika, że świadomie i celowo postępują oni z naruszeniem art. 55 ust. 2 IHR i negocjują z WHO w sprawie zmian w art.  55 ust. 2 IHR i prowadzą negocjacje aż do momentu zbliżającego się rozpoczęcia Zgromadzenia.

Dr Tedros, pełniąc zaszczytną funkcję Dyrektora Generalnego, bezdyskusyjnie reprezentuje Pan WHO, a każde postępowanie niezgodne z prawem bezpośrednio ustanawia międzynarodową odpowiedzialność WHO, nie wykluczając żadnych potencjalnych roszczeń dotyczących Pana indywidualnej odpowiedzialności. Jak wskazano, zrobienie tego w sposób zgodny z prawem zgodnie z art. 55 ust. 2 IHR nie jest już możliwe, a publiczne ogłaszanie, że IHR mogą zostać zmienione podczas 77. sesji WHA jest zachowaniem pociągającym za sobą odpowiedzialność z Pana strony. W ten sposób narusza Pan również swoje ogólne obowiązki jako Dyrektora Generalnego WHO, aby zapewnić, że Organizacja i jej Sekretariat działają zgodnie z zasadami prawa międzynarodowego.

Nasza Agencja chciałaby zakończyć ten list wezwaniem Pana jako Dyrektora Generalnego WHO i Szefa Sekretariatu WHO do nieprzedstawiania projektu rezolucji w sprawie poprawek do IHR na 77. sesji WHA. Takie postępowanie stanowiłoby umyślne naruszenie Art. 55 ust. 2 IHR i może pociągnąć za sobą odpowiedzialność instytucjonalną i indywidualną na mocy Projektu Artykułów o Odpowiedzialności Organizacji Międzynarodowych oraz wszelkich innych dostępnych mechanizmów. W związku z tym wzywamy Pana do natychmiastowego wydania wyraźnego polecenia WGIHR i poinformowania opinii publicznej, że poprawki do IHR nie mogą zostać przyjęte na 77. sesji WHA.

---

"Panie Mariuszu - jak można Pana wesprzeć?" - zadał mi pytanie jeden z moich subskrybentów. Blog na Substacku jest to hobby czasochłonne, ale nie planowałem tej działalności, jako źródła dodatkowego dochodu (do tej pory mam jednego płatnego subskrybenta ochotnika). Ale jeśli ktokolwiek uważa, że warto udzielić mi wsparcie finansowe - to poniższa zrzutka daje taką możliwość. Za każdą wpłatę - serdecznie dziękuję :)

---

Źródła:

https://www.ghr.agency/wp-content/uploads/2024/03/OpenLetterWHO_Art.55_IHR6March24.pdf

https://www.ghr.agency/

https://apps.who.int/gb/wgihr/

https://apps.who.int/gb/wgihr/pdf_files/wgihr7/A_WGIHR7_3-en.pdf