Afryka dzika?
Rząd RPA, zmuszony przez tamtejszy sąd, ujawnił umowy zawarte z firmami farmaceutycznymi na dostawę szczepionek przeciwko COVID-19.
Upublicznienie umów między rządem RPA a czterema dostawcami szczepionek - Johnson & Johnson (J&J), Pfizer, Serum Institute of India oraz Gavi Vaccine Alliance było następstwem sprawy sądowej wniesionej przez organizację pozarządową Health Justice Initiative
Organizacje obywatelskie twierdzą, że ujawnione kontrakty ukazały istnienie mobbingu farmaceutycznego, który spowodował, że kraj ten płacił wyższe ceny za niektóre szczepionki przeciwko COVID-19 niż państwa Unii Europejskiej. Warunki zawarte w tych umowach były tak jednostronnie korzystne dla międzynarodowych korporacji, że aż trudno w to uwierzyć – twierdzą organizacje pozarządowe. Kontrakty ujawniają, że Serum Institute of India, firma produkująca szczepionkę Oxford/AstraZeneca, pobierała od RPA 5,35 USD za dawkę, podczas gdy UE płaciła zaledwie 1,78 EUR. Rząd RPA płacił 10 USD za dawkę szczepionki J&J - o 15 procent więcej niż kraje Unii Europejskiej. Co prawda uzyskano zniżkę w stosunku do ceny UE za szczepionkę BioNTech/Pfizer, płacąc 10 USD (w porównaniu do 15,50 EUR w krajach UE) ale to wciąż więcej niż cena 6,75 USD, którą według doniesień, obciążono Unię Afrykańską. GAVI, organizacja non-profit, która dostarczała szczepionki w ramach programu Covax WHO, także została oskarżona o nadużycia: tu kontrakt nie gwarantował RPA liczby dawek ani daty dostawy, a mimo to, kraj był zobowiązany do zapłaty za wszystkie zamówione dawki, niezależnie od dostawy. Republika Południowej Afryki została zmuszona do zapłaty olbrzymich kwot przy zawyżonych cenach za dawkę. "Mówiąc wprost, firmy farmaceutyczne zmusiły nas do zapłacenia okupu. Czy zrobiły to także innym krajom?" - pyta Fatima Hassan, prawniczka zajmującą się prawami człowieka, kierującą organizacją Health Justice Initiative, która prowadziła batalię sądową o uzyskanie dostępu do kontraktów.
To co udało się w Afryce jest, jak się okazuje, nie do uzyskania w rozwiniętej demokracji zachodu – Unii Europejskiej. Unia, która tak pięknie mówi konieczności zwiększenia przejrzystości, w przypadku umów dotyczących szczepionek przeciwko COVID-19, nabiera wody w usta. Artykuł 11 Traktatu o Unii Europejskiej mówi, że „instytucje utrzymują otwarty, przejrzysty i regularny dialog ze stowarzyszeniami przedstawicielskimi i społeczeństwem obywatelskim.” Tyle teoria, bo „jawność” w praktyce oznacza, że Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich Emily O'Reilly, nie może uzyskać dostępu do SMSów Ursuli Von der Leyen do szefa firmy Pfizer Alberta Bourli, które dotyczyły negocjacji zakupu szczepionek. Komisja Europejska "nie podała dobrego powodu", dla którego wiadomości jej przewodniczącej z Pfizerem nie zostały ujawnione. Wiadomości tekstowe to nowatorski sposób prowadzenia osobistej dyplomacji i negocjacji, w celu zakupu – bagatela - 1,8 mld dawek szczepionek “ratujących życie”. W styczniu 2023 The New York Times, który ujawnił aferę, złożył pozew przeciwko Komisji Europejskiej, argumentując, że Komisja jest prawnie zobowiązana do ujawnienia wiadomości, które mogą zawierać informacje o transakcjach zakupu przez KE dawek COVID-19 o wartości miliardów euro. Rumuński eurodeputowany Cristian Terhes wielokrotnie pytał Komisję Europejską o powód zaczernienia większości stron umowy z firmą Pfizer dotyczącej dostawy szczepionek na Covid, bez odpowiedzi. Tak samo jak pytania pani Rivasi, Joron, Anderson i kilku innych niepokornych eurodeputowanych.
Z pewnością jednym z powodów, dla których umowy są owiane tajemnicą, są kontrowersyjne klauzule dotyczące odszkodowań. W umowie z RPA czytamy, że Firma Pfizer i podmioty stowarzyszone nie ponoszą odpowiedzialności za jakiekolwiek w opracowaniu lub uzyskaniu autoryzacji Produktu. Nawet jeśli Produkt zostanie pomyślnie opracowany i uzyska Autoryzację, firma Pfizer nie ponosi odpowiedzialności za niedostarczenie dawek zgodnie z szacowanymi terminami dostawy, a takie niedostarczenie nie daje Nabywcy prawa do anulowania zamówień.
Rząd RPA zgadza się zabezpieczyć, bronić i zwolnić z odpowiedzialności:
firmy Pfizer, BioNTech
każdy z ich podmiotów stowarzyszonych (wykonawców, podwykonawców, licencjodawców, licencjobiorców, sublicencjobiorców, dystrybutorów, producentów kontraktowych, usługodawców, badaczy badań klinicznych, osoby trzecie), którym Pfizer lub BioNTech lub którykolwiek z ich podmiotów stowarzyszonych może bezpośrednio lub pośrednio być winien odszkodowanie w związku z badaniami, rozwojem, produkcją, dystrybucją, komercjalizacją lub stosowaniem Szczepionki,
każdego z członków zarządu, dyrektorów, pracowników i innych agentów i przedstawicieli, a także odpowiedni poprzednicy, następcy i cesjonariusze któregokolwiek z wyżej wymienionych ("Podmioty Powiązane"),
z tytułu wszelkich pozwów, roszczeń, działań, żądań, strat, szkód, zobowiązań, ugód, kar, grzywien, kosztów i wydatków (w tym, bez ograniczeń, uzasadnionych honorariów adwokackich i innych doradców oraz innych wydatków związanych z dochodzeniem lub postępowaniem sądowym), wynikające z umowy, czynu niedozwolonego, własności intelektualnej lub jakiejkolwiek innej teorii, a także prawne, ustawowe, słuszne lub w inny sposób poniesione przez jakąkolwiek osobę fizyczną lub prawną (łącznie "Straty") spowodowane, wynikające z, związane lub wynikające ze Szczepionki, w tym między innymi na każdym etapie projektowania, opracowywania, badania, formułowania, testowania, badań klinicznych, produkcji, etykietowania, pakowania, transportu, przechowywania, dystrybucji, marketing, promocję, sprzedaż, zakup, licencjonowanie, darowiznę, wydawanie, przepisywanie, podawanie, dostarczanie lub stosowanie Szczepionki, wszelkie informacje, instrukcje, porady lub wskazówki dostarczone przez Pfizer lub BioNTech lub którykolwiek z ich Podmiotów Powiązanych i związane ze stosowaniem Szczepionki lub jakiekolwiek przetwarzanie lub przekazywanie danych osobowych przetwarzanych i przekazywanych przez Nabywcę na rzecz Podmiotów Zwolnionych z Odpowiedzialności ("Działania Objęte Ochroną").
Jeśli myślicie Państwo, że tak szokujące zapisy możliwe są wyłącznie w Afryce to czeka Was rozczarowanie. W umowie przedwstępnej kupna (tzw. APA – Advanced Purchase Agreement) zawartej przez Komisję Europejską w imieniu państw członkowskich z firmą Pfizer/BioNTech jest Punkt I.12.1, który dotyczy zwolnienia z odpowiedzialności producenta. Czytamy w nim, że „Komisja, w imieniu uczestniczących państw członkowskich, oświadcza, że wykorzystanie szczepionek wyprodukowanych w ramach niniejszej Umowy będzie miało miejsce w warunkach epidemii wymagających takiego wykorzystania, oraz że podawanie szczepionek będzie w związku z tym prowadzone na wyłączną odpowiedzialność uczestniczących państw członkowskich. W związku z tym każde uczestniczące państwo członkowskie zabezpieczy i ochroni wykonawcę, jego podmioty stowarzyszone, podwykonawców, licencjodawców i sublicencjobiorców oraz urzędników, dyrektorów, pracowników i innych agentów i przedstawicieli każdego z nich (razem zwanych "Osobami zabezpieczonymi") przed wszelkimi poniesionymi zobowiązaniami, ugodami zgodnie z art. I.12 .6, oraz uzasadnione bezpośrednie zewnętrzne koszty prawne poniesione w obronie roszczeń stron trzecich (w tym uzasadnione honoraria adwokackie i inne wydatki) odnoszących się do szkód, odszkodowań i strat określonych w artykule I.12.2 (łącznie zwanych "Stratami") wynikających z lub związanych ze stosowaniem i wdrażaniem Szczepionek w jurysdykcji danego Uczestniczącego Państwa Członkowskiego. Punkt I.13.1 mówi, że Umowa podlega prawu belgijskiemu. Punkt II.6.6 dotyczy zrzeczenia się immunitetu państwowego: „Każde uczestniczące państwo członkowskie oświadcza, że posiada odpowiedni organ ustawowy lub wykonawczy oraz odpowiednie środki finansowe do podjęcia i całkowitego wypełnienia zobowiązań odszkodowawczych zgodnie z art. I.12 niniejszej Umowy”.
Wszyscy pamiętają oburzenie ekspertów i błyskawiczny fact checking mediów dokonywany za każdym razem, kiedy mówiono o szczepieniach jako o „eksperymencie medycznym prowadzonym na skalę globalną” – konsensus „naukowo-medialny” dowodził, że szczepionki przecież były najlepiej przebadanym produktem medycznym w historii. Przeczą temu jednak zapisy umowy. W punkcie I.6.7 (Waiver/Wyłączenie) Komisja Europejska przyjmuje do wiadomości i zgadza się, że wysiłki Wykonawcy mające na celu opracowanie i wyprodukowanie szczepionki mają charakter aspiracyjny i są obarczone znacznym ryzykiem i niepewnością. Niezależnie od wysiłków i wszelkich szacunkowych dat określonych w niniejszej Umowy, strony przyznają, że szczepionka znajduje się w fazie 3 badań klinicznych w dniu podpisania niniejszej Umowy oraz że pomimo starannych wysiłków Wykonawcy w zakresie badań, rozwoju i wytwarzania, szczepionka może nie uzyskać autoryzacji lub może nie zostać dostarczona (pomimo zobowiązania Wykonawcy do dołożenia wszelkich uzasadnionych starań zgodnie z artykułami I.6.1 i I.6.6 niniejszej Umowy) z powodu problemów lub niepowodzeń technicznych, klinicznych, regulacyjnych lub produkcyjnych, transportowych, magazynowych lub innych”.
Grupa, która doprowadziła do ujawnienia przez rząd RPA umów, do której należą HealthGAP i Global Justice Now, stwierdziła, że ujawnienie dokumentów powinno doprowadzić do podjęcia globalnych działań, zwłaszcza w świetle trwających negocjacji w sprawie traktatu pandemicznego i przeglądu międzynarodowych przepisów zdrowotnych w celu rozważenia, w jaki sposób egzekwować uczciwe warunki w podobnych przyszłych umowach dotyczących produktów pandemicznych.
Źródła:
Tłumaczenie umowy przedwstępnej kupna (tzw. APA – Advanced Purchase Agreement) zawartej przez Komisję Europejską w imieniu państw członkowskich z firmą Pfizer/BioNTech -
https://mariuszjagora.substack.com/p/przejrzystosc-ala-ue
https://mariuszjagora.substack.com/p/the-new-york-times-pozywa-komisje
https://mariuszjagora.substack.com/p/jawnosc-ursuli
https://mariuszjagora.substack.com/p/konflikt-prawny-polska-pfizer
https://mariuszjagora.substack.com/p/umowa-na-zakup-szczepionek-ke-pfizer
https://mariuszjagora.substack.com/p/tajemnice-umowy-z-pfizer
https://healthjusticeinitiative.org.za/pandemic-transparency/
https://thewire.in/world/vaccine-makers-sold-covid-19-jabs-to-south-africa-at-inflated-prices-report